तामाङ गीत,संगीत । यसमा मौलिकताको खोजी । यसमा तामाङ सभ्यता,संस्कृति,मौलिक गीत,संगीतको,संरक्षण तथा प्रवद्र्धनको सन्देश मुलतः युवा पुस्तामा जान जरुरी छ । यस्तै उदेश्यसहित यहि मंसिर २९ र ३० गते काठमाडौंमा तामाङ मौलिक सेलो संगीत महोत्सवको तेस्रो संस्करण हुदैछ ।
आयोजक तामाङ कलाकार संघका अध्यक्ष विशाल काल्तान सेलो संगीत महोत्सव मौलिक गीतसंगीत,भाषा तथा संस्कृति प्रवद्र्धनको अभियान रहेको बताउनुहुन्छ । महोत्सवको तयारी,औचित्य एवं महत्वका विषयमा अध्यक्ष काल्तानसँग नमोबुद्ध खबर कर्मी जगत तामाङ र शिशिर दोङले गरेको संवाद यस्तो छ ।
- तामाङ मौलिक सेलो संगीत महोत्सवको तेस्रो संस्करण गर्दै हुनुहुन्छ । ल्होछार पनि आउँदैछ,अलि हतार हतार गरेजस्तो लाग्दैन ?
हामी नेपाल तामाङ कलाकार संघले आयोजना गर्न लागेको तेस्रो तामाङ मौलिक सेलो संगीत महोत्सव २०८० को तयारीमा छौं । पहिला पनि हामीले मंसिरको अन्तिम हप्तातिर नै महोत्सव गर्ने गरेका थियौं ।
खास अलिकति सन्दर्भ के पनि हो भने नेपाल तामाङ कलाकार संघ २०६३ साल मंसिर २० गते स्थापना भएको हो,पहिला त हामीले स्थापना दिवसको सन्दर्भमा नै महोत्सव गरौं भन्ने थियो । तर सर्वसाधारणलाई लक्षित गरेर उपयुक्त समय हेर्दै जाँदा शुक्रबार,शनिबार गर्नुपर्ने देखियो । २० गते नै भने जस्तो शुक्रबार र शनिबार परेन । त्यसैले यो पटक पनि महोत्सव हाम्रो संस्था स्थापना दिवसको केहि दिनपछि पर्न गएको हो ।
यो कार्यक्रम तामाङ कलाकार संघको वार्षिक क्यालेरण्डरमै रहेको कार्यक्रम हो । अधिवेशनताका पहिलो बैठकले नै पारित गरेका थियौं । छोटो समय राखेर पत्रकार सम्मेलन किन गर्यौं भने स्थान निश्चित नभएर हो । बौद्ध हायतको ग्राउण्ड प्रस्ताव गरे अनुसार बेलैमा स्वीकृति प्राप्त भएन,यो प्रविधिक विषय रह्यो ।
समय घर्किन थालेपछि अर्को स्थान खोज्ने सम्मको विषयमा पनि सोच्न थालेका थियौं । अन्तिम समयमा ठाउँ मिल्यो,त्यस कारण पनि अलि हतार हतार पत्रकार सम्मेलन गरेजस्तो भयो होला । हाम्रो तयारी दुईचार महिना अगाडि देखिनै हो ।
- यसअघि पनि दुई पटक महोत्सव गरिसक्नुभएको छ ? उपलब्धिबारे संस्थागत समिक्षा पनि भएकै होला,उपलब्धि देखेरै तेस्रो संस्करण गर्न लाग्नुभएको होला नि ?
हो,कतिले दुई वटा महोत्सव गरिसक्दा के परिवर्तन आयो त भन्ने प्रश्न गर्छन् ,मेरो विचारमा एकै पटक परिवर्तन हुने विषय हैन रहेछ । यो विस्तारै देखिने हो,दोस्रो पुस्तामा यसको उपलब्धि देखिन्छ । अबको दोस्रो पुस्ताले हाम्रो भाषा,संस्कृति सिक्नेछन्,यसैमा हाम्रो उद्धेश्य जोडिएको छ । मौलिक गीत,संगीत संस्कृतिको जगेर्नाका लागि आयोजना गर्दै आएको कार्यक्रमको अवश्यक उपलब्धि नदेखिने कुरै भएन ।
- अब उद्धेश्य जोडौं,तामाङ गीतसंगीतभित्र पनि विविध आयाम छ, भेगअनुसार,भाषा,संस्कृति अनुसार विभिन्न खालका गीत संगीतहरु प्रचलनमा छन् । सबैलाई मञ्च दिन खोज्नुभएको हो ?
यो महोत्सवको खास अवधारणा मैले पत्रकार सम्मेलनमा पनि भनेको थिएँ । नयाँ पुस्ताले आफ्नो भाषा,भेषभूषा बिर्सन थाले । तामाङ मौलिक गीतसंगीत नै भुल्न थाले ।
अर्को कुरा यो महोत्सव विशुद्ध तामाङ मौलिक गीत संगीत,डम्फू गीत संगीतलाई प्रवद्र्धन सम्बद्र्धनका लागि हो । तामाङभित्र पनि गीत,संगीतमा रहेको विविधतालाई समेट्ने हो । जस्तै सिन्धुपाल्चोतिर खान्दोके सेलो,काभ्रेको तेमालतिर फापरे सेलो,पश्चिमतिर म्हेन्दोमाया, म्हानेदोरा देखाउन,विशुद्ध तामाङ सेलो कस्तो हो ? डम्फू संस्कृतिका गीतहरु,ताम्बा गीतहरु,त्यो प्रस्तुत गर्ने हो । आधुनिक तथा व्यवसायिक सेलो गीतसंगीत समेत देखाउन पनि यो महोत्सव गर्न लागेका हौं । डम्फू,टुङनाको उत्पत्ति,यसमा हाम्रो सभ्यता दर्शाउन यो कार्यक्रम हो । महोत्सव मौलिक गीतसंगीत,भाषा,संस्कृति प्रवद्र्धनको अभियान हो ।
पत्रकारहरु तामाङ कलाकारहरु व्यवसायिक रुपमा,आधुनिक संगीतको विकासमा कुन ठाउँमा छन् भन्ने प्रश्न गर्छन् । मेरो चाहिं पहिलेदेखीको कुरा,मौलिकताको जगमा उभिएर व्यवसायिक बन्नुपर्छ भन्ने नै हो । यो विषय पनि महोत्सवको विषय हो । आधुनिकताको नाममा छाडापन हैन । मौलिकतामा टेकेर आधुनिक विकास गर्ने भन्ने हो ।
- जगेर्ना भन्ने शब्द प्रयोग गर्नुभयो,हाम्रा मौलिक गीत संगीतका पाटोहरु लोप हुदै गएको,अझै दयनिय अवस्थामा छ भन्न खोज्नुभएको होकि ? चन्द्रकुमार दोङहरुको पालादेखि आधुनिक ढंगले विकासको बाटो माथि उठेको हैन र ?
हाम्रो यो अभियानमा जगेर्ना र विकास उस्तै हो । जगेर्ना गरेपछि विकास हुन्छ । मैले जगेर्ना गर्दा अरुले देख्न पाउँछन् । चन्द्रकुमार दोङले विकास गरेको संगीतको बाटो नै पनि मौलिकता हुदै आधुनिक रुपमा माथि उठेको हो नि । चन्द्र दाईहरुले संस्थागत रुपमा पनि २०६३ देखि एक दशकसम्म जुन अभियान गर्नुभयो ।
मौलिक गीत संगीतको प्रवद्र्धन,विकाससँगै सामाजिक उत्तरदायित्वसँग जोडिनुभयो । तामाङ लेखौं जागरण अभियानदेखि समुदायमा पर्ने बाढि,पहिरो,भुकम्प जस्ता प्राकृतिक विपत्ति,मानविय रुपमा गर्ने सहयोग,ल्होछार पुर्नस्थापना जस्ता अभियानहरु चलाउँदै आयौं । उहाँ र उहाँपछिको नेतृत्वले यो ठाउँसम्म ल्याउनुभयो । अब यो भन्दा १० वर्ष मेरो पुस्ताको जिम्मेवारी हो नि ।
यो क्षेत्र समयसापेक्ष व्यवसायिक रुपमा पनि विकास भइरहेको छ । तर एउटा कुरा के हो भने विकाससँग आधुनिकता जोडिन आयो । विकासको क्रममा मौलिकता पनि जोडिनुपर्छ है भनेर यसैको जगमा टेकेर हेर्दा जगेर्ना पनि हो,विकास पनि हो ।
- अवधारणा पत्रमा पनि डम्फू,ताम्बा संस्कृति अनि तामाङ सभ्यता । यसलाई जोड्नुभएको छ । युवा पुस्तामा यो सन्देश किन जान आवश्यक छ ?
वास्तवमा आधुनिक तथा युवा पुस्तालाई नै लक्षित गरेर यो महोत्सव आयोजना गरेका हौं । बुढापाकाहरु सचेत छन् आफ्ना संस्कार संस्कृतिबारे । ताम्बा संस्कृति,संगीत संस्कृति,धर्म संस्कृतिमा अभ्यस्त छन् । तर आधुनिकताको नाममा,प्रलोभनमा आज धर्म परिवर्तनसम्म भइरहेको छ । आफ्नो भाषाप्रति हिनतावोध गर्ने,भुल्ने गर्न थाले ।
आजको युवा पुस्तामा जुन मनोविज्ञान हुर्कन थालेको छ । हाम्रा भाषा,संस्कृति,गीत संगीतबारे चेतको विकास गर्नुछ । बिना संस्कृति अस्तित्व रहदैन । त्यो वोध हुनुपर्छ । यसका लागि यो कार्यक्रम महत्वपूर्ण हुनेछ ।
आधुनिकताको नाममा आएको छाडापन हुने,आफ्नो धर्म संस्कृति परिवर्तन गर्ने,बिर्सनेहरुका लागि बुझ्न,सिक्ने एउटा महत्वपूर्ण थलो हो । संस्कार संस्कृति बिना कुनै अस्तित्व रहन्न भन्ने सन्देश दिनका लागि हो । यो चाहिं विशुद्ध नयाँ पिढीलाई लक्षित गरेर हामीले यो महोत्सव आयोजना गरेका हौं ।
यो कार्यक्रमको उद्धेश्य के पनि हो भने पुरानो समयदेखि गीत संगीतमा योगदान दिनुभएका आफ्नो जिन्दगी नै गीत संगीतमा विताएका स्रष्टाहरु नयाँ पिढीलाई चिनाउन हो । जस्तै चन्द्रकुमार मोक्तान अहिलेका नयाँ पिढीका धेरैले चिन्दैनन् । चिनापर्चिका लागि प्लोटफर्म हुने भयो । यस कारण यो महोत्सव पुराना पुस्ता र नयाँ पुस्ताका कलाकारहरुमाझ ज्ञान हस्तारन्ँतरणको थलो पनि बन्ने हाम्रो विश्वास छ ।
- व्यवस्थापकिय पाटो बलियो बनाउन तामाङ तथा तामाङ संघसंस्थाहरुको प्रतिक्रिया र सहकार्य कस्तो छ ?
शुरुदेखि प्रचार प्रसारका लागि तामाङ पत्रकार संघ,अन्य मिडिया तथा पत्रकारहरुको उत्तिकै साथ छ । त्यसै अनुसार योजना अघि बढेको छ । गाउँगाउँका ताम्बा,गान्बा,मौलिक गीत गाउने दाईदिदीहरुलाई निम्त्याएका छौं । त्यसै अनुसारको प्रस्तुती हुने छ । कार्यक्रम सफलताका लागि सांस्कृतिक पाटो एक ठाउँमा छ ।
प्राविधिक पाटो पनि अघि बढेको छ । देशदेखि प्रवासमा रहेका संघसंस्थाहरुसँग सहकार्य,समन्वय भइरहेको छ । तामाङ कलाकार संघ,कलाकार,हाम्रो कला,संस्कृतिलाई माया गर्ने व्यक्ति,व्यक्तित्वसम्म पुग्दैछौं । सकारात्मक प्रतिक्रिया,साथ र सहयोग मिलिरहेको छ । त्यस कारण हामीलाई झनै हौसला मिलेको छ । समुदायसँग जोडिएको यो अभियानमा सहकार्य सहयोगमा जोडिनुभएका सबैमा म धन्यवाद व्यक्त गर्दछु ।
- महोत्सवलाई तामाङ मय बनाउन अन्य पाटो मौलिक भेषभूषा,खानाका परिकार सहितको स्टलहरु पनि समावेश गर्दै हुनुहुन्छ,दुई दिने कार्यक्रमको रुपरेखा कस्तो होला ?
हो,मंसिर २९ गते विहान साँढे १० देखि ११ बजेभित्र बौद्ध स्तुपबाट विभिन्न संघसंस्थाहरु समेत सहभागि हुने गरी व्यानरमा ताम्बा,डम्फूरे,गान्बाहरुको सांस्कृतिक झाँकी र्याली हायत होटल ग्राउण्डसम्म हुनेछ । त्यसपछि समुद्घाटन गर्नेछौं । सांस्कृतिक गीतहरु,नृत्यहरु हुनेछन् । हाम्रो मौलिक डम्फु सेलो,हाम्रा विविधता झल्किने अन्य मौलिक गीतहरु पस्किने कार्यक्रम हुनेछ ।
भोलीपल्ट ३० गते मौलिक गीत संगीतको प्रस्तुतीका साथ साथमा व्यवासायिक रुपमा लाग्नुभएका तामाङ कलाकारहरुको प्रस्तुती रहनेछ । विशुद्ध सांगीतिक प्रस्तुतीहरु हुनेछन् ।
प्राविधिक पाटोबाट हेर्दा स्टलहरुलाई मौलिकतामा ढाल्न धेरै गाह्रो हुदो रहेछ । सोचे जस्तो त नहुने रहेछ । यद्यपी हामीले तामाङपन देखिने खालका स्टलहरु हुनुपर्छ भनेर कोसिस गरिरहेका छौं । महोत्सवको तयारी अन्र्तगत पाहुनाहरुलाई निमन्त्रणादेखि प्राविधिक रुपमा आवश्यक तयारीहरु लगभग सम्पन्न भएको छ ।
- धेरै धेरै धन्यवाद,महोत्सव सफलताको शुभकामना ।
नेपाल तामाङ कलाकार संघको आयोजना र देशविदेशमा रहेका तामाङ संघसंस्था,व्यक्ति महानुभावहरुको सहयोगमा यहि मंसिर २९ र ३० गते बौद्धको हायत ग्राउण्डमा तेस्रो तामाङ मौलिक सेलो संगीत महोत्सव २०८० हुन लागेको छ । सम्पूर्ण तामाङ दाजुभाई तथा दिदीबहिनीहरुमा आफ्ना मौलिक गीतसंगीत सुन्नुहुन,अवलोकन गर्नुहुन हार्दिक निमन्त्रणा गर्दछु,धन्यवाद,ल्हास्सो ।
भिडियो सहित
