काठमाडौं– तामाङ आदिवासी जनजातिको सांस्कृतिक, राजनीतिक लगायत क्षेत्रमा विगतदेखि वर्तमान सम्मको अवस्था उजागर हुनेगरी तामाङ अधिकारबारे बृहत अन्तरक्रिया गरिएको छ ।
मिस तामाङ समाज नेपाल र नेपाल तामाङ विद्यार्थी घेदुङ नेपाल ल क्याम्पस इकाइ समितिको आयोजनामा शुक्रबार आयोजित कार्यक्रममा हिजाको इतिहास, आजको व्यवस्था, अवस्थाबारेको समिक्षा गर्दै भविष्यसम्मको चिन्तन गरिएको हो ।
हालसम्म नेपालमा लागु भएका संविधान, ऐन कानुन र आइएलओ १६९ लगायत नेपालले अनुमोदन गरेका अन्तराष्ट्रिय सन्धि,अभिसन्धि, महासन्धीमा व्यवस्था भएका तामाङ आदिवासी जनजातिका अधिकारबारे गहन अन्तरक्रिया भएको हो ।
कार्यक्रममा अधिकारकर्मी स्टेला तामाङ र मानवशास्त्री डा. मुक्त सिं तामाङले कार्यपत्र प्रस्तुत गर्नुभएको थियो ।
तामाङ महिलालाई समाज तथा राज्यले हेर्ने दृष्टिकोण, राज्यका अंगहरुमा उनिहरुको उपस्थिति लगायतका पाटोमा महिला अधिकारबारे अधिकारकर्मी स्टेला तामाङ र तामाङको इतिहास, सभ्यता र संस्कृतिदेखि राजनीतिक उपस्थिति र प्राप्त अधिकारका साथै विद्यमान अभ्यासबारे मानवशास्त्री मुक्त सिं तामाङले कार्यपत्रमार्फत प्रकाश पार्नुभयो ।
कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै अधिकारकर्मी तामाङले मातृसत्तात्मक अभ्यास रहेको तामाङ समुदायमा महिलाहरु कमजोर नहुदा नहुदै पनि राज्यका पितृसात्मक दृष्टिकोण, विभेदकारी नीति, व्यवस्थाले पछाडि पार्ने कार्य हुदै आएको औंल्याउनुभयो ।
तामाङ महिलाहरुलाई आफ्नो श्रम, सीप, सिर्जनशीलता जस्ता क्षमतामाथि प्रस्न उठाउने, अस्वीकृत गर्ने, विस्थापित पार्ने, पिडित बनाउने, विभेद गर्ने, सिमान्तकृत पार्ने, यौन तथा देह व्यापारसँग जोडेर हेयको दृष्टिले हेर्ने गरेको उल्लेख गर्दै उहाँले यस खालको गलत व्यवहार र भाष्यलाई चिर्न आवश्यक रहेकोमा जोड दिनुभयो ।
मानवशास्त्री डा. मुक्त सिं तामाङले तामाङ समुदायको यथार्थ कुरा लुकाउने, भ्रममा राख्ने, विभेदीकरणको सिकार बनाउने राज्य चरित्र, इतिहास बुझेर आफ्नो अध्ययन र अभियान समुदाय केन्द्रित गरेर अघि बढेको बताउनुभयो ।
उहाँले नेपालका तामाङ समुदायको इतिहास, सभ्यता र संस्कृतिमाथि प्रकाश पार्दै तामाङहरु नेपालको आदिवासी जनजाति भएको स्पष्ट पार्नुभयो । आफ्नै मौलिक दर्शन, भाषा, संस्कृति, मान्ने संस्कार, पुज्ने ज्योहो ज्योमो, प्रकृति शक्तिको अभ्यासबाट यो कुरा प्रष्ट हुने उल्लेख गर्दै उहाँले तामाङहरु भोटबाट आएका हुन् भन्ने कुराको कुनै तुक नभएको बताउनुभयो ।
बोन सभ्यता, धर्म, संस्कृति एवं बुद्ध धर्म, दर्शनको संयोजन तामाङ जातिको विविध व्यवहारिक अभ्यासहरुमा देखिने गरेको जनाउँदै उहाँले नेपालमै यसरी आफ्नो सभ्यता र संस्कृति निर्माण गर्दै अघि बढेको समुदायको प्रगतीमा लगाम लगाउने कार्य राज्यबाट हुदै आएको धारणा राख्नुभयो ।
तामाङ समुदायको संस्कृति, सभ्यताले भरिएको एतिहासीक थातथलोको संरक्षण, सांस्कृतिक, धार्मिक पर्यटनमार्फत आर्थिक समृद्धिको आधार तय गर्न राज्य अग्रसर नभई ओझेलमा पार्ने कार्य हुन गएको उहाँको तर्क छ ।
हालसम्म नेपालमा लागु भएका संविधान, ऐन कानुन र आइएलओ १६९ लगायत नेपालले अनुमोदन गरेका अन्तराष्ट्रिय सन्धि,अभिसन्धि, महासन्धीमा व्यवस्था भएका तामाङ आदिवासी जनजातिका अधिकारबारे चर्चा गर्नेक्रममा उहाँले तामाङ सभ्यता र संस्कृतिका विषय समेत उजागर गर्नुभएको हो ।
नेपालको ऐतिहासीक कालखण्डहरुको विश्लेषण गर्दै मानवशास्त्री तामाङले आधुनिक राज्य निर्माणको समयदेखि मात्रै तामाङको उत्पीडनको दिन शुरु भएको बताउनुभयो ।
उहाँले तामाङहरुको हिजोको संघर्षदेखि आज प्राप्त संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्थासम्म आइपुग्दा भने संविधानले केहि हदसम्म राजनीतिक, संस्कृतिक, आर्थिक अधिकारहरु सुनिश्चित गरेको पाइएको स्पष्ट पार्नुभयो ।
बागमती प्रदेशमा तामाङ र नेवारी भाषालाई सरकारी कामकाजी भाषाको रुपमा मान्यता पाउनु, तिनको अभ्यासमा जानु, सामाजिक न्याय, समावेशीकरण, अन्य सांस्कृतिक अधिकार लगायतको संवैधानिक व्यवस्थाले समुदायमा सकारात्मक सन्देश छोडेको उहाँको भनाई छ ।
अब तामाङ समुदाय विगतको कालो इतिहासलाई शक्तिमा बदल्ने, आजसम्म भएका उपलब्धिहरुको अधिकतम उपयोग, पुहँच विस्तारमा सहकार्य, एकता र बाँकी अधिकार प्राप्तिको अभियानमा साझा धारणा निर्माण गरी अघि बढ्न आवश्यक रहेको उहाँको सुझाव छ । यसले तामाङ जातिको भविष्य निर्माणमा महत्वपूर्ण अर्थ राख्ने मानवशास्त्री तामाङको भनाई छ ।
कार्यक्रममा सहभागिहरुले हाल तामाङ नागरिकमा देखिएको नैराश्यता, युवा पंक्तिमा देखिएको केहि अन्यौलता, अवसरको अभावममा अझै बहिस्करणको अुनुभति गर्नु परेको सन्दर्भमा तामाङ अधिकारबारे आयोजना गरेको यस खालको कार्यक्रमले केहि हदसम्म सकारात्मक उत्साह जगाएको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।
युवा जागरण, नेतृत्वको विकास, सहभागिता, सहकार्य तथा समुदायको एकतामा यस खालको कार्यक्रमको महत्व रहेको सहभागिहरुको भनाई छ ।
अभियन्ता वाङजु वाइबा तामाङले तामाङ समुदायको अधिकार केन्द्रित मात्र नभई इतिहासदेखि, सभ्यता, धर्म, संस्कृतिका पाटोमा धेरै कुराहरु कार्यपत्र प्रस्तुतीकरणमा आएको बताउनुभयो ।
आयोजक मिस तामाङ समाज नेपालका अध्यक्ष सफलता थिङ तामाङले ‘तामाङ समुदायको अधिकार, सम्पूर्णलाई बनाउन जानकार, हामी छौं जिम्मेवार’ भन्ने मुल नाराका साथ यस खालको कार्यक्रम आयोजना गरेको जानकारी दिनुभयो ।
समुदायमाथि हिजो थोपरिएको विभेद, आजसम्म देखिएको त्यसको प्रभाव, आजको अवस्था र भविष्यबारे चिन्तन गर्दै सहि दिशा निर्देश गर्न सघाउ पुग्ने अपेक्षासहित कार्यक्रम गरेको उहाँको भनाई छ ।
नेपालको आधुनिक राज्य निर्माणको नाममा भएको अन्याय, राणाकालमा भोगेको क्रुर व्यवहारदेखि आज प्राप्त उपलब्धिसम्मको कुरा उजागर गर्ने प्रयास कार्यक्रमार्फत गरिएको मिस तामाङ समेत भइसक्नुभएका अध्यक्ष तामाङले बताउनुभयो ।
एडुकेयर इन्टरनेशनल एजुकेशन कन्सल्टेन्सी, नेपाल तामाङ घेदुङ गण्डकी प्रदेश, नेपाल तामाङ घेदुङ बागमती प्रदेश, दोर्जे कापिको सहयोगमा आयोजित कार्यक्रममा तामाङ समुदायका बुद्धिजीवि, अभियन्ता, विभिन्न संघसंस्थाका प्रतिनिधिदेखि युवा पंक्तिको उल्लेख्य उपस्थिति रहेको थियो ।
