• नमोबुद्ध  संवाददाता

काठमाडौं– शुरुमै उनले आमा बुबा सम्झिन् र कविता सुनाइन्– ‘सलाम आदरणीय आमाबुबा’ । यसपछिका निरन्तर कविता वाचनमा उनी यति उर्जाशील देखिइन् कि उनको कविताको विषयबस्तु र प्रस्तुति शैलीको सशक्तता देखेर दर्शकहरुले ताली बजाउँदै भने, ‘वाह अनिता वाह !’

कवि अनिता लामा । ‘अनुराग’, ‘अर्पण’ र ‘आतुङ’ गरी तीनवटा कविता कृतिकी धनी । जन्मिन्, काभ्रेको तेमालमा, हुर्किइन् काठमाडौंमा । यसबिच उनी अनेक अवतारमा देखिइन्, सांस्कृतिक अभियन्ता, युवा नेता, समाजसेवी र कवि । बिहीबार भने उनी कवि अवतारमा प्रस्तुत भइरहेकी थिइन्, राजधानीको जमलस्थित राष्ट्रिय नाच घरमा । नाचघरले हरेक महिनाको अन्तिम विहीबार गर्ने ‘स्रष्टा र सिर्जना’ श्रृंखालको छैठौं संस्करणमा थिइन् उनी, जहाँ उनले विभिन्न विषयबस्तु समेटिएका एक दर्जन कविता सुनाइन् । दर्शक दिर्घामा थिए, प्रधानमन्त्री पत्नी राधिका शाक्यदेखि वरिष्ठ साहित्यकार, प्राज्ञ र संस्कृतिकर्मीहरु ।

सन्तान र आमा–बुबाबीचको सम्बन्धको सौन्दर्य बखान गरिएको सिर्जनापछि उनले वैदेशिक रोजगारीको तीतो यथार्थ समेटिएको ‘स्वस्थानी साङ्गे’ सुनाइन् । पतिको सुस्वास्थ्य र दिर्गायुको कामना गरेर स्वस्थानी ब्रत बसिरहेकै बेला विदेशबाट काठको बाकसमा उनै पतिको लास आयो भने कस्तो होला ? यस्तै पीडा प्रस्तुत थियो, कविता ‘स्वस्थानी साङगे’ मा । कविता सुन्दै गर्दा नाचघरको मिनी हल भावुक बनेको थियो । अनिता सुनाउँदै थिइन्–

आज तिनले
अष्टोतरसय रोटी पकाई
बेलीपुष्प, अक्षता दुबो छुट्याई
गणेशथानको लड्डु लिएर
तसलामा लुकाई
बालुवाको शिवलिङ्ग ठडाई
धुप, दिप, प्रसादी, बस्त्र चढाई
स्वस्थानी महिमा गाउँदै घण्ट बजाई
आज स्वस्थानी साङ्गे
आँखा चिम्लेर ध्यानमग्न बनाई
तब प्रकट भयो हरिहर
सुनौलो तसला फोडेर
निस्कियो बरदान –
प्रापक ः सुनकेसरी
प्रेषक ः मलेसिया दुताबास
मृतकको नाम ः हरिहर !
सकियो स्वस्थानी साङ्गे
सकियो हरिहरको पनि साङ्गे !!

अनुराग’, ‘अर्पण’ र ‘आतुङ’ गरी तीनवटा कविता कृतिकी धनी । जन्मिन्, काभ्रेको तेमालमा, हुर्किइन् काठमाडौंमा । यसबिच उनी अनेक अवतारमा देखिइन्, सांस्कृतिक अभियन्ता, युवा नेता, समाजसेवी र कवि । बिहीबार भने उनी कवि अवतारमा प्रस्तुत भइरहेकी थिइन्, राजधानीको जमलस्थित राष्ट्रिय नाच घरमा । नाचघरले हरेक महिनाको अन्तिम विहीबार गर्ने ‘स्रष्टा र सिर्जना’ श्रृंखालको छैठौं संस्करणमा थिइन् उनी, जहाँ उनले विभिन्न विषयबस्तु समेटिएका एक दर्जन कविता सुनाइन् । दर्शक दिर्घामा थिए, प्रधानमन्त्री पत्नी राधिका शाक्यदेखि वरिष्ठ साहित्यकार, प्राज्ञ र संस्कृतिकर्मीहरु ।

उस्तै विषयबस्तु माथि कोरिएको ‘भिडियो कल’ ले पनि दर्शक स्रोताको मन तान्यो । यसमा कवि अनिताले विदेशको सम्पन्नता मोबाइलको स्क्रिनमा देखाएर हैन, मुलुक फर्केर मुलुककै नवनिर्माणमा लाग्न पनि युवाहरुलाई कवितामार्फत सुझाइन् । तराईको गरिबी समेटिएको ‘मुसुरिया’ अर्को सशक्त कविता थियो । त्यसपछि उनले राष्ट्रियता र सीमा सन्दर्भको ‘आऊ बरु लास बनौं’ कविता सुनाइन् ।

आफ्नो पेसागत धर्म छाडेर राजनीति गर्ने चिकित्सकहरुमाथि उनले ‘डाक्टरहरु’ कवितामार्फत व्यंग्य कसिन् भने ‘विद्यार्थी’ शीर्षकको कवितामा वर्ग विभेदको कुरा उठाइन् । त्यसपछि उनले ‘संयुक्तता’, ‘संकल्प’, ‘बिर्खबहादुर माझी’, जस्ता कविता सुनाइन् । ‘बिर्ख बहादुर माझी’ कविता पनि उत्तिकै सशक्त थियो । समृद्धिका लागि मुलुकमा सबै भन्दा पहिले के हुनुपर्छ भन्ने सन्दर्भलाई उनले गहन रुपमा कवितामा र्औल्याइन्–

बनाम्ला नि रेल गुड्ने बाटो
चिल कहिल्यै नठोक्ने एयरपोर्ट
मिथिन ग्याँसको पाइपलाइन
तर पहिले निभोस् न टुकी, बलोस न चुल्हो
चढौंला नि जहाज, भित्र्याउँला अरूण र मस्र्याङ्दी
तर पहिले मेटोस् न तिर्खा धेरै बिर्खबहादुरहरूको

नारीवादी चेतना समेटिएको ‘पाठेघर’ कविता वाचनमा भने उनलाई रंगकर्मी रोजिता बुद्धाचार्यले सघाइन् । हालै महिला संचारकर्मीहरुको टोली लिएर सगरमाथा सफल आरोहणबाट फर्केकी रोजिताको बाचन कला निकै सशक्त थियो ।साहित्यकार झमक कुमारी घिमिरेको वायोपिकमा झमककै अभिनय गरेकी रोजिताको वाचनमा रंगमञ्चिय शैलीको प्रभाव थियो ।

यसपछि केही छोटा कविताहरु कवि तथा नाटककार फूलमान वलले सुनाए । उनले सुनाएका अनिताका छोटा कविताहरुमा व्यंग्यचेतको प्रधानता थियो । कविता सुनिसकेपछि साहित्यकार, राजनीतिज्ञ एवं पूर्वमन्त्री प्रदीप नेपालले ‘कविहरुले अब संघीयता र नयाँ नेपालको कविता लेख्नुपर्ने’ सुझाए । आफूले छोरी मान्दै आएको अनिताको प्रगति देखेर निकै खुशी भएको जनाउँदै उनले अनिताको बहुआयिमक प्रगतिको प्रसंशा गरे ।

वाचित कवितामाथि समीक्षा गर्दै युवा समालोचक रमेश शुभेच्छुकले अनिताको कवितामा निम्नवर्गीय पक्षधरतासँगै नारीवादी चेतना, राष्ट्रप्रेमजस्ता पक्षहरु सशक्त रहेको दाबी गरे । अनिताको व्यक्तित्व र कृतित्वबारे गायिका एवं पूर्व सभासद मधु गुरुङ, कवि वासुदेव अधिकारी, साहित्यकार राम विनय लगायतले चर्चा गरे । गुरुङले विभिन्न सामाजिक अभियानहरु सँगसँगै साहित्यिक सिर्जनामा पनि अनिताले छलाङ मार्दै गएको बताइन् । बासुदेव अधिकारीले कुनै समय आफू जनसांस्कृतिक मञ्चको महासचिव छँदा अनिताको सांस्कृतिक सक्रियता नजिकबाट बुझेको बताउँदै अहिले कविको रुपमा नेपाली साहित्यमा सशक्त उपस्थिति जनाइरहेकोप्रति खुलेर प्रसंशा गरे ।