धुलिखेल–साउने सिमसिमे झरी,यसको प्रवाह नगरी धुलिखेल आईपुग्नुभएका पाँचखालकी अनामिका सजल हतार हतार पैदल हुदै भट्टेडाँडातर्फ हान्निनुभयो ।
आकाश धुम्मिएर झरी परिरहेकोले स्थानिय हरियाली शान्ति सामुदायिक वन दिउँसै अँध्यारो थियो । सजलसंगै लक्ष्मी श्रेष्ठलाई पनि डरलाग्दो ति बन छेउको बाटो पार गर्दै बेलैमा गन्तव्यमा पुग्ने हतारो थियो ।
शनिबार यसरीनै काभ्रेका झण्डै ३५ जना भेला भए भट्टेडाँडाको काखैमा रहेको एउटा रिसोर्टमा , कारण थियो “कविता विमर्श तथा कवि गोष्ठी ।” नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान,नेपाल प्राज्ञिक अनुसन्धान केन्द्र,सेलो फाउण्डेशन तथा रेडियो नमोवुद्धको सहकार्यमा आयोजित उक्त कार्यक्रममा आएका उनिहरु प्राय सबै काभ्रेली स्रष्टा तथा सञ्चारर्मीहरु थिए ।
गोष्ठीका लागि काठमाण्डौंदेखी नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान पद्य विभाग प्रमुख प्राज्ञ डाक्टर अमर गिरी,प्राज्ञ शशी लुमुम्बु,नेपाल प्राज्ञिक अनुसन्धान केन्द्रका अध्यक्ष डाक्टर भक्त राई भने अघिल्लो रातनै आईसकेका थिए ।
गोष्ठीको सुरुवातमै नेपाली कविता,पाठक र लोकप्रियताबारे डाक्टर ताराकान्त पाण्डेले कार्यपत्र प्रश्तुत गरेपछि सहभागिहरु गम्भीर देखिए ।
नेपाली कवितामै विद्यावारिधी गर्नुभएका पाण्डेले जस्तोसुकै चुनौतीहरु आएपनि कवि र कविता कहिल्यै नमर्ने ठोक्कुवा गर्नुभयो । कविताको बजारलाई फराकिलो बनाउन पछिल्ला समय विकसित प्रविधिलाई भने आत्मसात गर्न सक्नुपर्ने उहाँको भनाई थियो ।
कार्यपत्रमाथि टिप्पणी गर्दै पत्रकार तथा साहित्यकार राजाराम गौतमले अझै पनि कविता लेखेरै कवि बाँच्न सक्ने अवस्था नरहेको बताउनुभयो । कवि रामगोपाल आशुतोषलेसाहित्यमा लागेको दुई शदकको अनुभव सुनाउदै अझै नेपाली साहित्यले आफ्नो शैली,भाषा र वजार सहजै विकास गर्न नसकेको धारणा राख्नुभयो ।
वरिष्ठ साहित्यकार मोहन दुवाल निकै चिन्तित मुद्रामा प्रश्तुत हुनुभयो । उहाँले विशेष खालका सर्जकहरु जन्मन नसक्नुमा सर्जकको सृर्जना अपहेलित हुनु रहेको बताउनुभयो । दुवालले जत्ति पनि कविता लेखिन्छन् ति कमै मात्रामा प्रकाशनमा आउँने गरेको उल्लेख गर्नुभयो ।
कविताहरु प्रकाशनमार्फत जनमानसमा पुग्नुपर्ने,तिनको समिक्षा हुने वातावरण भएमात्रै नेपाली कविताले नयाँ धार समाउन सकिने उहाँको भनाई छ । समस्याहरुको चंगुलबाट निस्कन नसकेकै कारण साहित्यका अरु कृतिजस्तै कविता नविक्ने गरेको गुनासो गर्दै उहाँले भन्नुभयो–“कविता संकटमा छ”
प्राज्ञ डाक्टर अमर गिरीले काव्य छलफल तथा विमर्शजस्ता वहसहरु नहुदा समस्याहरुको चिरफार गरी यसले बाटो समाउन नसकिएको बताउनुभयो । नेपाली कवितालाई उकास्नकै लागि विमर्श आवश्यक ठहरिएर यस्ता कार्यक्रमहरु गरिएको जानकारी दिनुभयो ।
कविता कविहरुमा मात्रै सिमित भएको कुरा पुरानै रहेको उल्लेख गर्दै उहाँले यहि अवस्था रहे यसको दायरा खुम्चीने खतरा औंल्याउनुभयो ।
अब कविताको भाषालाई बदल्न जरुरी रहेकोमा जोड दिदै उहाँले भन्नुभयो –“भुपी शेरचनले जुन भाषा र शैलि प्रयोग गर्नुभयो त्यसले उहाँलाई स्थापित गरायो ।”
कविता स्वगत कथनभन्दा अरुसँग सम्वाद गर्न सक्ने हुनुपर्ने धारणा व्यक्त गर्दै प्राज्ञ गिरीले त्यसमा कविहरु घोत्लीन जरुरी रहेको बताउनुभयो ।
कविताका दयरा फराकिलो बनाउन सकिनेमा जोड दिदै उहाँले भन्नुभयो । –“हामी लक्षित वर्गमा पुग्न सकेनौं,नेपालका विविध जातिय विम्व तथा मिथकहरुलाई पनि कवितामा ल्याउन सकेनौं,अव ति कुराहरु आउनुपर्छ ।”
विमर्श पछि साहित्यकारहरु मोहन दुवाल,भक्त राई,वियोगी वुढाथोकी,रामगोपाल आशुतोष,हरिप्रसाद चौलागाई,सुर्य लकोजु,रामसुन्दर देउजा,नरेन्द्रकुमार नगरकोटी,दियसरत्न शाक्य,अनामिका सजल,सजना आचार्य,समर्पण श्री,बिवस पन्त,राजाराम गौतम लगायतले आ–आफ्ना रचनाहरु सुनाएका थिए ।
प्राज्ञ शशी लुमुम्बुले कविहरु प्रकृतिप्रेमी स्वभावका हुने भएकोले कविताको विषयमा विमर्शका लागि शान्ति वनको छेउ रोजिएको बताउनुभयो । उहाँसँगै नेपाल प्राज्ञिक अनुसन्धान केन्द्रका अध्यक्ष डाक्टर भक्त राईले कार्यक्रम फलदायी रहेको दावी गर्नुभयो ।
कार्यक्रममा पत्रकारहरुले पनि चासोपुर्वक सहभागिता जनाए । “समाज रुपान्तरणका लागि कविहरुको भुमिका अपरिहार्य छ”–तत्कालिन प्रेस चौतारीका जिल्ला अध्यक्ष भुवन रायमाझीले प्रतिक्रिया जनाउदै भन्नुभयो ।
तत्कालिन प्रेस सेन्टरका केन्द्रिय सदस्य ग्योम्जो लामाले नेपाली साहित्यको विकासमा विविध भाषाभाषीका सर्जकहरुको योगदानलाई भुल्न नहुने टिप्पणी गर्नुभयो । राजकुमार गोले,जीवन पराजुली,रवि धिताल,सनम सुवाल लगायतका पत्रकारहरुका साथै तेमाल फाउण्डेशनका सरिता तामाङ,डाँडापारी फाउण्डेशनका नेहा वाईवा,चिअर नेपालका सन्तोष दाहाल लगायतले पनि खुसी व्यक्त गरे ।
कार्यक्रमको अनलाईनहरु सबैको समाचार डट कम,तेमाल अनलाईन डट कम र नमोवुद्ध खबर डट कमबाट प्रत्यक्ष प्रशारण गरिएको थियो ।