• नमोबुुद्ध संवाददाता

काठमाडौं–प्राथमिक तहसम्म मातृभाषामा शिक्षाको मौलिक हक नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ मै पनि व्यवस्था थियो । अहिले प्रचलित नेपालको संविधान झनै यसप्रति उदार त छ तर तामाङ समुदायमा आजसम्म यसले खुसीको सञ्चार गराएको छैन,सहजै आफ्ना लिपी र भाषामा अध्ययनअध्यापनको मौका मिलेको छैन, कारण हो आफैंभित्रको लिपि विवाद ।

यसरी सम्भोटा र तामयिक लिपि वकालतमा दुई पक्षको होडबाजी चल्दै गर्दा पत्रकार प्रतीक ङेसुर तामाङले ‘तामाङ भाषा र लिपि’ पुस्तक प्रकाशनमा ल्याउनुभएको छ ।

पुस्तकको सोमबार एक समारोहकाबीच पूर्वकानुनमन्त्री तथा प्रतिनिधिसभा सदस्य शेरबहादुर तामाङले सार्वजनिक गर्नुभयो ।समारोहमा पूर्वमन्त्री तामाङले तामाङ समुदायमा पछिल्लो समय भाषा पुस्तान्तरणको क्रम घट्दै गएकोप्रति चिन्ता व्यक्त गर्दै तामाङ भाषा संरक्षणका लागि विशेष योजना बनाएर अगाडि बढ्न यस पुस्तकले महत्वपूर्ण भुमिका खेल्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो ।

नेपाल तामाङ घेदुङका महासचिव बाबु घिसिङले नेपाल र भारतका तामाङहरुको छाता संस्थालेनै संयुक्त निर्णय गरेर तामयिक लिपि प्रचलनमा ल्याएको स्पष्ट पार्नुहुदै आफूहरुलाई संस्थागत निर्णयबाट पछि हट्न सहज नभएको बताउनुभयो ।

खुल्ला छलफलका लागि लेखकले पुस्तकमार्फत दिएको सुझावले सकारात्मक भुमिका भने खेल्ने विश्वास उहाँको छ ।

लेखक तथा अन्वेषक रवीन्द्र तामाङ र दुपवाङगेल मोक्तानले तामाङ समुदायमा वर्षौंदेखि रहेको लिपि विवाद समाधानतर्फ लैजाने वातावरण निर्माणमा लेखकको पुस्तकले भुमिका खेल्ने तर्क गर्नुभयो ।

लेखक तामाङले आफ्ना पुस्तक मार्फत नेपालको नेपाल तामाङ घेदुङ, भारतको अखिल भारतीय तामाङ बौद्ध संघलगायत संस्थाले प्रचलनमा ल्याएको ‘तामयिग’ र बौद्ध धर्म संस्कारमा प्रयोग हुने ‘सम्भोटा’ लिपिको प्रयोगको व्यावहारिकता प्रष्ट्याउन खोज्नुभएको छ ।

यि दुई लिपिको प्रयोगबारे विद्यमान विवाद समाधानमा पुस्तकले सहजिकरणको वातावरण बनाउन सहयोग गर्ने उहाँको दावी छ ।
यिनै विवादका कारण विद्यालय तहका बालबालिकालाई अध्यापन गराउन आवश्यक पाठ्यपुस्तक तयार पार्न नसेकेको औंल्याउँदै उहाँले यसप्रति सचेत रहन सरोकारवालाहरुको ध्यानाकर्षण गराउनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो–“विद्यालय वा अन्य व्यवहारिक ठाउँहरुमा तामाङ भाषाको प्रयोग तथा संरक्षणका लागि अनुकूल हुने लिपिको छनौट अथवा विकासको स्थिति पैदा होस् ।”

तामाङ भाषा अलग्गै भएकाले जुनसुकै लिपिमा लेखन अभ्यासमा जाँदा पनि सरल र मौलिक लेखनशैली हुनुपर्छ भन्ने मान्यतालाई तोड्न भने नहुने उहाँको धारणा छ ।

१०९ पृष्ठको यो पुस्तक २ खण्डमा बिभाजित छ । पहिलो खण्डमा लिपिको अवधारणा र विकास,सम्भोटाको परिचय,अबको बाटो लगायत १३ शिर्षकमा लेखकको आफ्नो धारणा समावेश गरिएको छ भने दोस्रो खण्डमा तामयिग लिपि,सम्भोटा लिपिको नियम र तामाङ भाषाको शब्दार्थ दिइएको छ ।

‘तामाङ–नेपाली पकेट शब्दकोश’,‘रेडियोमा तामाङ भाषा’ लगायत ३ पुस्तक प्रकाशित गराईसक्नुभएका तामाङको यो पुस्तक तामाङ भाषा लिपि विकास केन्द्र ललितपुरले प्रकाशनमा ल्याएको हो ।