• नमोबुद्ध संवाददाता

काठमाडौं– परशुराम तामाङका अनेक व्यक्तित्व छन् । आदिबासी अधिकारकर्मी, राजनीतिज्ञ, लेखक प्राध्यापक । संयुक्त राष्ट्र संघ आदिबासी स्थायी मंचका पुर्व सदस्य तामाङले हालै एकसाथ चार पुस्तक सार्वजनिक गरेका छन् । विभिन्न कालखण्डमा छापिएका चार पुराना पुस्तकहरु केही परिमार्जन सहित प्रकाशित गरिएको हो ।

सैलुङ बुक्सले छापेको पुस्तकहरु ‘तामाङ जाति’, ‘तामाङ संस्कार’, ‘ताम्बा काअीतेन’ र ‘तामाङ वंशावली’ को हालै राजधानीमा भाषाविद अमृत योञ्जन, मानवशास्त्री डा. मुक्तसिंह लामा, संस्कृतिविद एवं लेखक रविन्द्र ग्याबा तामाङ र कवि एवं संचारकर्मी फूलमान वलले लोकार्पण गरे । तामाङ पत्रकार संघले गरेको लोकार्पण एवं अन्र्तक्रिया कार्यक्रममा भाषाविद योन्जनले लेखक तामाङलाई पछिल्लोपटक लेखनतिर भन्दा राजनीतितिर लागेको भन्दै ‘राजनीति छोडेर लेखनमै आउन’ सुझाए । ‘अहिलेको अवस्थामा तामाङ समाजलाई राजनीति भन्दा लेखनले माथि पुर्याउन सक्छ’, २०४६ को परिवर्तनपछि उल्लेख्य मात्रामा तामाङ पुस्तकहरु छापिएको बताउँदै योन्जनले भने, ‘तामाङ पनि अब लेखनमा बढि सक्रिय हुनुस् ।’

परशुराम तामाङले भने आफू भोजपुरबाट काठमाडौं आई प्राध्यापन थालेको बखत तामाङ पुस्तकहरु अति कम पाएकोले आवश्यकतापुर्तिका लेखनतिर लागेको बताए । ‘म आवश्यकताले लेखक भएको थिएँ’, उनले सुनाए, ‘त्यतिबेला तामाङ पुस्तकहरु निकै कम पाइन्थ्यो ।’ उनले आफू काभ्रे, सिन्धुपाल्चोक, रामेछाप लगायतका जिल्लाहरु स्थलगत घुमेर, विभिन्न स्रोतव्यक्तिहरु भेटेर त्यतिबेला किताब लेखेको पनि सुनाए । ‘झाँक्रीबारे लेख्ने भनेर मैले घरमै थुप्रैपटक बोन्बो सम्मेलन गरें, मेरा घरका इँट्टाहरु थुप्रै फुटेका छन्, बोन्बो नचाउँदा’, उनले भने, ‘तर, त्यो किताब भने लेख्न सकिएन । बाँकी नै छ ।’

लेखक परशुराम तामाङले भने आफू भोजपुरबाट काठमाडौं आई प्राध्यापन थालेको बखत तामाङ पुस्तकहरु अति कम पाएकोले आवश्यकतापुर्तिका लेखनतिर लागेको बताए । ‘म आवश्यकताले लेखक भएको थिएँ’, उनले सुनाए, ‘त्यतिबेला तामाङ पुस्तकहरु निकै कम पाइन्थ्यो ।’ उनले आफू काभ्रे, सिन्धुपाल्चोक, रामेछाप लगायतका जिल्लाहरु स्थलगत घुमेर, विभिन्न स्रोतव्यक्तिहरु भेटेर त्यतिबेला किताब लेखेको पनि सुनाए । ‘झाँक्रीबारे लेख्ने भनेर मैले घरमै थुप्रैपटक बोन्बो सम्मेलन गरें, मेरा घरका इँट्टाहरु थुप्रै फुटेका छन्, बोन्बो नचाउँदा’, उनले भने, ‘तर, त्यो किताब भने लेख्न सकिएन । बाँकी नै छ ।’

तामाङका कृति ‘तामाङ जाति’ मा तामाङ समुदायको उत्पत्ति, पहिचान, इतिहास, सामाजिक संरचना, अर्थतन्त्रदेखि भाषा र लोक साहित्यसम्म समेटिएको छ भने ‘तामाङ वंशावली’मा विभिन्न थरहरुको उत्पत्ति, थातथलो र तिनीहरुको बिस्तृति समेटिएको छ । त्यस्तै ‘ताम्बा काइतेन’ मा तामाङ समुदायमा प्रचलित ताम्बा दर्शन, संस्कृति, तामाङ जीवनमा त्यसको महत्व र विभिन्न सांस्कारिक गीतहरु सहित विवाह–ब्रतबन्धको ताम्बा प्रक्रिया समेत उल्लेख गरिएको छ । ‘तामाङ संस्कार’मा भने तामाङ समुदायको तिनवटा सांस्कृतिक संस्था बोन्बो (झाँक्री), लामा र ताम्बामाथिको व्याख्या र महत्व समेटिएको छ ।

पुस्तकहरुमाथि चर्चा गर्दै भाषाविद योञ्जनले ‘यति महत्वपुर्ण कृति लेख्ने परशुराम राजनीतिमा नभई लेखनमै फर्किनुपर्ने’ आग्रह गरे । तामाङ हाल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा)का केन्द्रिय सदस्य छन् । भाषाविद योन्जनले लामो समयपछि आएको नयाँ संस्करणहरुमा अपेक्षा गरे अनुरुपको परिमार्जन भने हुन नसकेको औंल्याए । मानवशास्त्री डा. मुक्तसिंह लामाले तामाङका कृतिहरु अहिलेको सन्दर्भमा झन निकै सान्दर्भिक रहेको दावी गरे ।

लेखक रविन्द्र ग्याबा तामाङले ‘फुट नोट’हरुमा विगतका दिनमा कमजोरी रहेको भएपनि नयाँ सन्दर्भमा परशुरामका कृतिहरु उत्तिकै महत्वपुर्ण रहेको बताए । कवि एवं संचारकर्मी वलले नयाँ पुस्ताका लागि मौलिक ज्ञान, संस्कृति र परम्परा हस्तान्तरण गर्न पुस्तकहरुले सघाउने दावी गरे । लेखक तामाङले भने आफू रहरले नभई आवश्यकताले लेखक बनेको र आवश्यकता पुर्तिकै लागि पुस्तकहरु जन्मिएको बताए । सैलुङ बुक्सका अध्यक्ष कुयाङ लामाले पछिल्लोपटक तामाङ समुदायमा पुस्तक प्रकाशनको लोभलाग्दो लहर चलेको बताउँदै मातृभाषी कृतिलाई छाप्न र हौसला दिन सैलुङ प्रकाशन सँधै क्रियाशील रहने बताए । कार्यक्रम तामाङ पत्रकार संघले गरेको हो ।