- नमोबुद्ध संवाददाता
काठमाडौं– बौद्ध धर्ममा अति महत्वपुर्ण मानिने प्रज्ञा पारमिता नेपाली भाषामा अनुवाद हुने भएको छ । २५ सय बर्ष पुरानो मानिने यो ग्रन्थ बुद्ध धर्ममा मुख्य ज्ञानको स्रोत मानिन्छ । बुद्धको सुन्यवादको आधार पनि यही मानिन्छ ।
त्रिपिटकका एक सय ठेलीमध्ये १६ ठेलीको प्रज्ञा पारमिता नेपाली भाषामा अनुवाद हुन लागेको हो । आइतबार राजधानीको बौद्ध महाचैत्यमा प्रज्ञा पारमिताका १६ ठेलीलाई परिक्रमाका साथ मंगल पाठ गरेर अनुवाद कार्यको औपचारिक सुरुवात गरिएको छ ।
मुलुकका विभिन्न बौद्ध दर्शनविज्ञ, प्राध्यापक, रिम्पोछेहरु मिलेर बनाइएको ‘बुद्धवचन अनुवाद समिति’ ले चन्द्र पातोको दसौं महिनाको पहिलो दिनको साइत पारेर आइतबार कार्य आरम्भ गरेको हो । समितिका अध्यक्ष टीका शेर्पाका अनुसार बौद्ध दर्शनको मुख्य ज्ञान प्रज्ञा पारमितालाई मानिन्छ । त्रिपिटकका तीन भाग विनय पिटक (शील–स्वभाव÷अनुशासनको कुरा), सूत्र पिटक (जातक कथा) र अभिधर्म पिटक (ज्ञानको कुरा) मध्ये अभिधर्म पिटक नै प्रज्ञा पारमिता हो ।
‘बौद्ध दर्शनको मुख्य ज्ञान यही हो,’ बौद्ध दर्शनसम्बन्धी आधा दर्जन पुस्तकका लेखक शेर्पाले भने, ‘यो ज्ञान बुद्धले भारतको ग्रिद्धकुट पर्वत (राजगिरि) मा दिनुभएको थियो ।’
तथ्य अनुसार सुभूति नामक चेलासितको कुराकानीमा आधारित प्रज्ञा पारमिता बुद्ध दिवंगत भएको तीन सय वर्षपछि आर्य नागार्जुनले संस्कृत भाषामा संकलन गरेका थिए । २३ सय वर्षअघि लिपिबद्ध बनेको यो ज्ञान आठौं शताब्दीमा सम्भोटा लिपिमा अनुवाद भएर तिब्बत पुग्यो । त्यसयता नेपालीमा टुक्राटाक्री उल्था र सार संगृहीत पुस्तकहरुबाहेक प्रज्ञा पारमिता १६ ठेली जस्ताको जस्तै अनुवाद हुन सकेको थिएन ।
‘प्रज्ञा पारमिता भनेकै ज्ञान पारमिता हो, बुद्ध दर्शनको चुरो कुरा नै यसमा छ,’ आइतबार बौद्ध महाचैत्य परिसरमा आयोजित प्रवचनमा खाङसेर टुल्कु रिम्पोछेले भने, ‘यो विज्ञानसम्मत दर्शन हो । प्रज्ञा पारमिताले कुनै पनि वस्तुको आफ्नै स्वतन्त्र सत्ता हु“दैन, र उसको अस्तित्व अरू थुप्रै वस्तुहरुस“ग अन्तरसम्बन्धित हुन्छ भन्छ । आफैंमा चाहि“ यसको न स्वतन्त्र रूप हुन्छ, न दृश्य हुन्छ, न गन्ध त न रस नै हुन्छ । यसलाई शून्यवादको चुरो पनि मानिन्छ ।’
एक लाख बुम (श्लोक) मा आधारित प्रज्ञा पारमिता ज्ञानको रूपमा विश्व सम्पदा रहेको दाबी गर्दै समितिका अध्यक्ष शेर्पाले यसको नेपालीकरणपछि धेरैलाई बुद्ध ज्ञान बुझ्न सजिलो हुने बताए । अनुवाद कार्यको समुद्घाटन आइतबार भए पनि यसको मुख्य कार्य भने आउ“दो साता (चन्द्रपात्रोको दसौं महिनाको दसौं दिन) बाट सुरु हुने उनले जनाए । बौद्ध परम्परामा पद्मसम्भवले ज्ञान प्राप्त गरेको यो दिनलाई ज्ञान सुरुवातको हिसाबले महŒवपूर्ण मानिन्छ । समितिले अनुवाद र सम्पादनका लागि विज्ञहरुको दुई भिन्नभिन्नै समिति बनाएका छन् ।
तिब्बती (सम्भोटा) लिपिबाट नेपालीमा अनुवाद गर्न गठित समितिमा गेसे थेप्तेन शेरव, आचार्य कर्मा रिन्छेन, गेसे थुप्तेन जिन्पा, लोपोन ङिमा सेङगे, आचार्य नोर्बु शेर्पा, गेसे लोब्साङ शेरव, आचार्य सर्वजित गोले, आचार्य तेन्जिन लामा, लोत्सवा पुण्यप्रसाद पराजुली, कर्मा वाङचुक शेर्पा, प्रा. मिलन शाक्य, प्रा. नारायणप्रसाद रिजाल, प्रा. भोजराज लामिछाने, बौद्धनाथ क्षेत्र विकास समितिका पूर्व अध्यक्ष सम्पूर्णकुमार लामा, थेप्तेन काल्साङ रहेका छन् ।
त्यस्तै, सम्पादन समितिमा खेन्पोहरु ज्यार्देन, ज्याम्पा लोसल, कर्मा गेन्दुन, छ्योङी रङडोल, कर्मा लेग्शे, निमा दोर्जे, कुन्छे रिम्पोछे, चिप्रि लोपोन टुल्कु रिम्पोछे लगायत छन् । अनुवाद, सम्पादन र प्रकाशन गरी सबै काम सक्न तीन वर्ष लाग्ने र तीन करोड रुपैया“ खर्च हुने समितिका कोषाध्यक्ष सम्पूर्णकुमार लामाले बताए । सकभर जनस्तरबाटै यो कार्य गर्ने र अहिले प्रारम्भिक कार्यका लागि १६ लाख रुपैया“ जम्मा भएको उनले जनाए । बौद्धनाथ क्षेत्र विकास समितिका पूर्व अध्यक्ष सम्पुर्णकै पालामा भूकम्पले क्षतिग्रस्त बौद्धनाथ महाचैत्यको जनस्तरबाटै जीर्णोद्धार भएको थियो ।
